پسیل پسته چیست؟
پسیل پسته Agonoscena pistaciae جزو آفات مکنده بوده و در حال حاضر مهمترین و خسارت زا ترین آفت باغ های پسته در تمام مناطق پسته کاری ایران می باشد. پسیل پسته از زمان متورم شدن جوانه های پسته در اوایل بهار تا زمان ریزش برگ ها در پاییز بر روی درختان فعالیت داشته و با مکیدن شیره نباتی باعث ضعف درخت و ریزش برگ ها می گردد و در صورت عدم مبارزه خسارات سنگینی را به جا می گذارد.
نحوه خسارت پسیل پسته :
خسارت به صورت تغذیه پوره هاي پسیل از شیره گیاه و تولید عسلک و بد منظره شدن شاخه و برگها است.
از دست دادن شیره گیاهی، باعث ضعف عمومی، ریزش برگها، جوانه ها، دانه هاي کوچک و افزایش درصد پوکی و دهان بسته ماندن میوه می شوند.
بیشترین خسارت در خرداد ماه است که باعث ریزش برگها، خوشه ها، جوانه ها و افزایش میزان پوکی می شود. خسارت در مرداد ماه، باعث افزایش مقدار دهان بسته ماندن میوه ها می شود. یعنی همزمان با شروع مغز بستن و یا پس از آن، موجب اختلال در روند پرشدن مغز شده و در نتیجه خسارت جبران ناپذیري به محصول پسته وارد می آورد. گاهی خسارت آفت به حدي است که محصول 3 سال متوالی را متأثر می سازد (پناهی و همکاران، 1381.)
شکل شناسی پسیل پسته:
درحشره بالغ، سر و سینه نارنجی یا قرمز رنگ بوده و لکه هاي قهوه اي روي سر و سینه مشاهده می شود. همچنین بال هاي جلو و عقب غشایی هستند.
پسيل معمولي پسته حشره كوچكي با چهار بال به طول 1.8-1.5 ميلي متر مي باشد. رنگ عمومي بدن در حشرات بالغ زرد روشن است. روي سر و سينه لكه هاي كشيده اي با همين رنگ يا كمي تيره ً تر وجود دارد. معموال شكم به رنگ عمومي بدن و اغلب داراي لكه هاي قهوه اي رنگ كشيده اي است كه درمفاصل بدن به شكل دوايري ديده مي شود.
بالها زرد رنگ و لكه هاي قهوه اي رنگ در فواصل منظم روي آنها وجود دارد. عرض سر به اندازه سينه، شاخكها 10 بندي، اولين مفصل آن خيلي كوتاه و عرض آن برابر طولش است. دومين مفصل كمي بزرگتر از اولي و به وضوح عرض آن از مفصل اولي كمتر است. مفصل سوم خيلي بلند و طول آن حداقل دو برابر طول مفصل چهارم ميباشد. پنج مفصل بعدي تقريبا با يكديگر مساويند، طول مفاصل نهم و دهم تقريبا با هم مساوي و به وضوح از مفاصل قبلي كوچكترند وداراي 2 خار نسبتا بزرگي هستند. پوره هاي سن 1 و 2 زرد رنگ هستند و در پورههاي سن 2 جوانه هاي بال پديدار مي شود. پوره ها نارنجی رنگ در سن آخر پورگی دارای بالچه هاي اولیه داراي لکه هاي سیاه رنگ است.
پسیل پسته داراي 6- 5 نسل در سال است.
بیولوژی پسیل پسته:
زمستان گذراني پسيل معمولي پسته به صورت حشره بالغ مي باشد. از اواخر اسفند ماه يا اوايل بهارهمزمان با باز شدن جوانه ها، ماده ها شروع به فعاليت مي كنند و پشت و روي برگ تخمريزي مي كنند. تخمها در اوايل سفيد مايل به زرد و با گذشت زمان نارنجي رنگ ميشوند. تفريخ تخمها و طول دوره يك نسل به شرايط آب وهوائي منطقه بستگي دارد. بجز نسل اول در بقيه نسلها تداخل وجود دارد به طوريكه در اواسط تابستان تمامي مراحل تكاملي پسيل معمولي پسته شامل تخم، پوره هاي سنين مختلف و حشره بالغ هم زمان در يك باغ ديده مي شوند.
پوره هاي جوان پسيل معمولي بلافاصله پس از خروج از تخم خرطوم خود را در نسوج برگ فرو مي كنند و شروع به تغذيه از شيره گياهي مي نمايند اين عمل باعث ضعف گياه مي شود. اگر برگهاي مورد تغذيه جوان و تراكم پورهها زياد باشد در لبه برگها مختصر پيچيدگي به وجود مي آيد ولي در صورت كامل بودن برگها در شكل ظاهري آنها هيچ تغييري صورت نمي گيرد.
تغذيه پوره ها باعث پوكي، نيم مغزي و دهان بسته شدن پسته ها و همچنين ريزش جوانه ها و برگها شده، خسارت كمي و كيفي محصول را سبب مي شوند. علاوه بر آن توليد عسلك فراوان مي كنند كه در مجاورت ً هوا سريعا خشك، و به صورت دانه هاي گرد و سفيد رنگ مانند شكردر مي آيد. كه خود موجب اختالل در فيزيولوژي گياه و سوختگي برگها مي شوند وجه تسميه اين آفت به شيره خشك به دليل توليد عسلك شكر مانند مي باشد
با توجه به تراكم جمعيت آفت، رقم پسته و زمان حمله آفت علاوه بر كاهش كمي و كيفي محصول همان سال باعث ريزش جوانه ها و برگ هاي درخت مي شود كه اين عمل تا 3 سال بعد نيز ميزان محصول راتحت تأثير قرار مي دهد.
دشمنان طبیعی پسیل پسته:
پسيل معمولي پسته داراي دشمنان طبيعي فراواني چون گونه هائي از كفشدوزكها، سوسكها، زنبورها، سنك ها، بالتوري ها و كنه هاي شكاري است اولين قدم مؤثر در كنترل بيولوژيكي حمايت و فرصت دادن فعاليت دشمنان طبيعي موجود در باغهاي پسته مي باشد با عنايت به تنوع زياد دشمنان طبيعي موجود در باغهاي پسته، در صورت كاربرد دقيق روشهاي مبارزه از جمله مبارزه شيميائي با استفاده از سموم كم خطر، نحوه و زمان صحيح سمپاشي به حشرات مفيد فرصت فعاليت كافي داده مي ً شود تا حداكثر كارآئي خود را بروز دهند و نهايتا تعداد دفعات سمپاشي را كاهش دهند.
استفاده از كارتهای زرد برای مبارزه با پسیل پسته:
حشرات كامل پسيل به كارت زرد جلب مي شوند كارتهاي زرد مورد استفاده در باغ هاي ً پسته عمدتا از جنس پلي اتيلن و پي وي سي به اندازه تقريبي 0.1×20×10سانتيمتر مي باشد كه روي آنها چسب مخصوص تله كه بدون بو و رنگ هستند كشيده مي شود. چسب تله بايد حداقل به مدت 15 روز خاصيت چسبندگي خود را حفظ كند حشرات كامل پسيل معمولي به رنگ زرد جلب مي شوند كارت گذاري بايد در زماني انجام شود كه حشرات بالغ هنوز تخمريزي نكرده باشند. كارتهاي زرد عالوه بر پسيل، زنجره پسته و تعدادي از زنبورهاي پارازيتوئيد را نيز جلب مي كند بنابراين زمان كارت گذاري بايد طوري تنظيم شود كه حشرات مفيد كمتري را جلب كند. با توجه به زمان شروع فعاليت حشره كامل نسل زمستانگذران پسيل و زنجره پسته در طبيعت، يكي از اين زمانها بعد از تورم جوانه ها و قبل از بازشدن برگ هاي پسته مي باشد در اين زمان بدليل عدم وجود برگ روي درخت، كارتهاي زرد بهتر ديده مي شوند و دشمنان طبيعي نيز در باغ فعال نيستند و همچنين نسل زمستانگذران از قدرت تخمريزي بيشتري برخوردارند بنابراين شكار اين حشرات در كاهش جمعيت نسلهاي بعدي نقش بيشتري دارد. اين زمان ً تقريبا30-20 روز طول مي كشد در اين مدت بايد هفتگي كارتها را بازديد كرد تا در صورت ً كاهش خاصيت چسب مجددا چسب زده شود.
دومين زمان كارت گذاري در از اواسط تيرماه تا اواسط مردادماه مي باشد در اين زمان به دليل بالا بودن دما و كاهش ميزان رطوبت جمعيت پسيل معمولي طغيان مي كند به علاوه، به دليل وجود شرايط نا مناسب آب وهوائي فعاليت دشمنان طبيعي به حداقل مي رسد كارت گذاري در اين زمان نيز مي تواند در كاهش جمعيت پسيل معمولي بدون تاثير سوء روي دشمنان طبيعي مفيد باشد. به اين منظور تعداد حداقل 2 عدد كارت در خارجي ترين قسمت تاج هر درخت توسط سيم مفتول نصب ميشود كارتها طوري نصب مي شوند كه با شاخه ها در تماس نباشند و با وزش باد خيلي جابجا نشوند و در صورت ريزش چسب از روي كارت، به شاخه ها آسيبي وارد نشود. يادآوري مي شود در صورت خشك شدن چسب روي كارت، كارت گذاري نه تنها سودي ندارد بلكه جمعيت بيشتري از آفت را به خود جلب مي كند. كارتهاي نصب شده مي تواند با تميزكردن و چسب زدن دوباره مورد استفاده قرار گيرد.
عمليات زراعی و مديريت باغداری:
شخم زمستانه:
زير خاك كردن برگ هاي درختان پسته كف باغ باعث از بين رفتن تعداد زيادي جمعيت زمستان گذران كه از اين برگها به عنوان پناهگاه استفاده مي كنند، خواهد شد. به علاوه شخم باعث ايجاد تهويه مناسب خاك و ريشه مي شود و در نهايت تقويت درخت را در پي دارد.
تغذيه مناسب:
كودهي مناسب باعث تقويت درختان شده، خسارت كمتري متوجه درخت مي شود. چالكود باعث هدايت ريشه ها به طرف چالها شده، در اين چالها رطوبت بهتر ذخيره ميشود و درخت تحمل بيشتري دارد.همچنين اصلاح بافت خاك با مواد مناسب باعث تقويت درختان و افزايش تحمل آنها خواهد شد.
تعدادي از كودها مانند كودهاي پتاسه باعث تقويت تحمل درخت نسبت به خسارت آفات ازجمله پسيل خواهد شد در مقابل تعدادي از آنها موجب حساسيت درختان به خسارت و افزايش جمعيت پسيل ميشود
آبياری مناسب:
پسيل معمولي پسته حشرهاي خشكي دوست بوده، خسارت آن در باغهاي كم آب بيشتر است آبياري بايد به فراخور بافت خاك انجام گيرد و در صورت ايجاد رطوبت مناسب علاوه بر افزايش تحمل درخت، شرايط مناسب براي فعاليت دشمنان طبيعي هم فراهم مي كند كه اين امر سبب كاهش جمعيت پسيل پسته مي شود. در سيستم آبياري قطره اي با طراحي صحيح رطوبت بيشتري در پاي درخت ايجاد و حفظ شده، علاوه بر شادابي درخت فضا براي رشد پسيل نامناسب مي شود.
مديريت مناسب باغ:
درختان با فواصل كاشت و هرس مناسب رشد بهتري دارند و در صورت آلوده شدن به پسيل قابليت تحمل بيشتري دارند. مديريت مبارزه با علفهاي هرز نيز انتخاب بهترين زمان حذف علفهاي هرز باعث افزايش فعاليت دشمنان طبيعي و كاهش جمعيت آفت مي گردد. ميزان آلودگي و تحمل ارقام مختلف پسته به پسيل متفاوت است بنابراين در صورت كشت ارقام حساس يا با تحمل كم بايد مديريت ويژه اي براي كنترل اين آفت معمول گردد.
شبکه مراقبت و پیش آگاهی:
با توجه به اینکه اکثر جمعیت حشرات زمستان گذران، به محض تورم جوانه هاي گل، ابتدا روي ارقام حساس (کله قوچی، اکبري، احمد آقایی و …) ظاهر می شوند، با انجام عملیات ردیابی و کنترل به موقع، می توان از گسترش آن در نسل هاي بعدي جلوگیري کرد.
مبارزه شیمیایی:
نمونه برداري از برگهاي درختان آلوده از قسمتهاي مختلف درخت و ارسال به مراكز تخصصي گياه پزشكي و تعيين ميزان آلودگي از چگونگي مبارزه شيميائي اطلاع حاصل شود.
آستانه خسارت اقتصادي پسیل، 5 تا 10 پوره به ازاء هر برگچه است.
جهت حمایت از حشرات مفید در باغات پسته در صورت آلودگی می توان از صابون گوگرد دار کاوش کیمیای کرمان استفاده نمود همچنین اضافه کردن صابون گوگرد دار کاوش کیمیای کرمان با سایر سموم مجاز باعث افزایش تاثیر بیشتر و کاهش دفعات سمپاشی می گردد.
با توجه به این که هر کدام از سموم مجاز حشره کش براي کنترل پسیل، داراي خصوصیات مربوط به خود هستند، لذا هنگام آلودگی لازم است با توجه به گروه شیمیایی، نحوه و میزان و مدت اثر و سایر خصوصیات، حشره کش مناسب را انتخاب نمود.
با توجه به اینکه اکثر سموم بر روي مرحله پوره گی آفت موثرتر هستند، لذا در هنگام بررسی باغ، چنانچه تعداد تخم آفت زیاد بود میتوان یک تا سه روز سمپاشی را به تاخیر انداخت تا سمپاشی با حضور جمعیت بیشتري از پوره ها همزمان شود
رعایت تناوب در کاربرد سموم ضروري است ، بدین معنی که باید از کاربرد یک حشره کش در چند نوبت سمپاشی متوالی خودداري شود تا از ایجاد مقاومت در حشرات جلوگیري شود. .
برنامه ریزي و سرعت عمل باید به نحوي باشد که آفت باعث ایجاد شکرك زیاد در زیر درختان و یا ریزش برگها نشود.
چنانچه برداشت مغز سبز مورد نظر است، لازم است در انتخاب حشره کش، به دوره کارنس آن و فاصله زمانی تا برداشت توجه بیشتري شود و حتی المقدور از سموم تماسی استفاده شود.
نکات مهم در خصوص آب مورد استفاده در تهیه محلول سمی:
آب اغلب چاه هاي باغ های پسته ، به شدت قلیایی و pH آن بالاست pH بالاي آب، موجب شکسته شدن فرمولاسیون و کاهش تاثیر آن روي آفت می شود. به ازاي افزایش هر یک درجه pH آب، میزان شکسته شدن سم تا 10 برابر افزایش می یابد. بهترین pH براي آب سم پاشی 6 تا 7 است.
در صورت بالا بودن pH بهترین راه حل این است که قبل از اضافه نمودن سم به تانکر سمپاش، با استفاده از بافرهاي مخصوص (که در فروشگاه ها به اصلاح کننده معروف است) pH را به زیر 7 کاهش داده و پس از آن سم را به آب اضافه کرده و سریعا سم پاشی را انجام داد.
باقی ماندن سم داخل تانکر سمپاش، بعد از گذشت چندین ساعت ممکن است تا حدود 50 درصد از کشندگی سموم بکاهد. اغلب و بسته به نوع سم، پس از گذشت 24 ساعت، مخلوط سم داخل تانکر، کاملا روي آفت بی اثر می شود.
مهمترین و کاربردی ترین سموم توصیه شده جهت مبارزه با پسیل پسته:
منابع:
علي جعفري ندوشن، حسنعلي احمديان، 1387. پسيل معمولي پسته و راههاي كنترل آن حوزه ترويج و نظام بهره برداري يزد.
محسن عصار-1398، مدیریت تلفیقی و تقویمی پسیل معمولی پسته، سازمان حفظ نباتات معاونت کنترل آفات دفتر پیش آگاهی
